Ảnh hưởng của khí hậu đối với sức khỏe con người như thế nào?

        Theo Giáo sư, Tiến sĩ Đào Ngọc Phong: Chúng ta đã biết khá nhiều bệnh do thời tiết và khí hậu gây nên. Những đặc điểm về dịch tễ học, cơ chế bệnh có liên quan đến thời tiết và khí hậu thì chưa được sáng tỏ. Các yếu tố khí hậu thường có ảnh hưởng tới bệnh hen, viêm phế quản, thấp khớp, ung thư da, u sắc tố ác tính, những thương tổn về tim mạch v.v.v. Chúng ta cũng đã biết những loại gió như Midi ở Pháp, gió Phơn vùng núi Anpơ (Alpes) gây tình trạng kích thích, thể trạng suy nhược, chóng mặt, chảy máu, ứ trệ tĩnh mạch, thay đổi huyết áp v.v.v và những loại gió như gió Lào, gió Ô Quý Hồ, gió Than Uyên làm cơ thể suy kiệt, mất nước, xuất huyết v.v.v.

            Đối với các yếu tố tổng hợp của khí hậu tác động tới sự hình thành và phát triển một số dạng bệnh, chúng ta thường lưu ý nghiên cứu loại khí hậu nóng - khô và khí hậu nóng - ẩm. Những loại khí hậu này hay những rối loạn quá mức về điều hòa nhiệt, dẫn tới tình trạng ngất, co rút, say nóng, suy kiệt do mất nhiều nước trong cơ thể. Cũng nên phân biệt giữa dạng say nóng với dạng say nắng. Say nóng là do tác động của nhiệt lượng cao, còn say nắng là tác động của bức xạ mặt trời, đặc biệt là các tia tử ngoại, những tia này chiếu vào hộp sọ gây tổn thương màng não và não. Say nắng không gây sốt chủ yếu xuất hiện những dấu hiệu thuộc về thần kinh. Khí hậu nóng - ẩm còn làm tổn thương da, gây hậu quả lâu dài lên hệ tim mạch, lên thận ở những người sống trong vùng nóng ẩm (Lampert 1968). Tỷ lệ tử vong có xu hướng giảm khi nhiệt độ không khí chuyển từ lạnh sang nóng. Nếu nhiệt độ không khí tăng cao đáng kể và khí hậu biến đổi đột ngột trong mùa nóng thì đó là nguyên nhân tăng tỷ lệ tử vong (Licht 1964). Khí hậu chuyển từ lạnh sang nóng hoặc ngược lại là mối đe dọa đối với sức khỏe người già và người bị bệnh tim.

            Vùng khí hậu lạnh tuy không gây những hậu quả gay gắt như vùng khí hậu nóng, nhưng những tác hại do khí hậu lạnh gây ra cũng không thể xem nhẹ. Khí hậu lạnh thường gây cho con người bị cước các đầu ngón chân và ngón tay, da tím tái, chân cứng đờ, thân thể cóng lạnh v.v.v. Người già có thể chết khi nhiệt độ ở trung tâm cơ thể xuống dưới 30⁰C (Mets 1967). Khí hậu lạnh còn làm tăng tỷ lệ tử vong và tỷ lệ các bệnh đường hô hấp, lao, thấp khớp. Do các đợt rét kéo dài, nhiệt độ không khí thay đổi quá lớn (5 – 6⁰C) và quá nhanh thường đe dọa sức khỏe những người già và có thể gây ra tử vong.

            Khí hậu ở những vùng núi cao do thiếu oxy trong không khí thường gây nhức đầu, mất ngủ, rối loạn nhịp thở, rối loạn thông khí phổi, tăng hồng cầu , tăng tần số tim (Bonlone và Ruffié 1971). Người ta cũng đã phát hiện những dị tật bẩm sinh về tim, bệnh thông nhĩ - thất (Tổ chức y tế thế giới 1969). Bệnh tăng huyết áp và bệnh thiếu máu ít gặp ở vùng cao (Tổ chức y tế thế giới 1969). Chứng “phù phổi cấp” có thể nảy sinh ở những người đột ngột từ vùng cao xuống vùng thấp và trở lại ngay vùng cao ban đầu (Hurtado 1937).

            Mùa khí hậu tác động lên hoạt động sống của con người và ảnh hưởng tới các loại bệnh xuất hiện theo mùa, do cơ thể bị giảm sức đề kháng hoặc do khí hậu tạo thuận lợi cho các bệnh nhiễm trùng lây lan. Các thầy thuốc cổ đã nhận xét chính những thay đổi khí hậu, đặc biệt là những biến động mãnh liệt trong mùa đã gây ra bệnh. Những mùa chuyển tiếp từ từ ít gây nguy hiểm hơn nhờ những điều tiết kịp thời của cơ thể, những thay đổi thích hợp dần của chế độ ăn và nhiệt độ.

            Dưới đây là những tác động có tính chất chu kỳ đối với những cơ chế sinh lý và đối với một số bệnh thường gặp theo mùa :

            Ở Miền Bắc Việt Nam, thời tiết và khí hậu tác động đến sức khỏe và các loại bệnh cũng biểu hiện theo những quy luật chung. Nghiên cứu trên cơ thể người già, chúng ta thấy những tháng nóng thường có tỷ lệ tử vong cao ở các bệnh tiêu hóa (tháng 6), ung thư (tháng 7). Những tháng rét lạnh tử vong cao ở người già mắc các bệnh hô hấp (tháng 2), tim mạch (tháng 12). Đặc biệt tai biến mạch máu não tăng cao trong điều kiện áp suất khí quyển thay đổi đột ngột, nhiệt độ không khí giảm thấp trong tháng 12 và tháng 1.

            Bệnh thấp khớp ở miền Bắc Việt Nam có liên quan tới áp suất khí quyển, song chủ yếu là với nhiệt độ thấp và độ ẩm không khí cao. Độ ẩm có ảnh hưởng xấu rõ rệt nếu sự bốc hơi ngoài da dẫn đến hiện tượng giảm nhiệt độ tại chổ vào các tháng lạnh. Theo một số thầy thuốc, bệnh thấp tim ở Việt Nam chiếm tỷ lệ hàng đầu với 81% so với các bệnh tim mạch được điều trị trong bệnh viện. Số người lớn bị bệnh thấp khớp ở vùng ven biển cao hơn ở vùng cao. Tỷ lệ thấp khớp ở Thái Bình là 2,88%, ở Vĩnh Phúc là 0,73%. Vùng ven biển Thái Bình thuộc vùng đồng ruộng thấp, úng, nền nhà không cao ráo, độ ẩm lớn hơn vùng cao, nên tỷ lệ thấp khớp cao hơn các vùng khác.

            Một điểm cần chú ý khi nghiên cứu nguyên nhân của bệnh thấp khớp ở miền Bắc Việt Nam là căn cứ chỉ số hạ nhiệt :

h = Δt (9,0 + 10,9 √ (⁰v –v

trong  đó :       h - nhiệt mất đi tính bằng kcal/m².

                        Δt - hiệu số giữa nhiệt độ da và nhiệt độ môi trường.

                        v - tốc độ gió ngoài trời tính bằng m/s.

                        v⁰ - tốc độ gió trong nhà.

            Khi chỉ số hạ nhiệt tăng cao kết hợp với độ ẩm tăng cao thì làm tăng độc lực của vi khuẩnStreptococcus viridans B gây nhiều cơn đau khớp. Điều này phù hợp với nhận định rằng bệnh thấp tim ở trẻ em Việt Nam không cao lắm, nhưng khi lớn lên tỷ lệ bệnh van tim tăng lên do cơ thể càng ngày càng bị nhiệt độ lạnh và độ ẩm cao tác động, vì mùa đông lạnh nhiệt độ và độ ẩm thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh phát triển. Điều kiện khí hậu nóng - ẩm quanh năm ở miền Nam Việt Nam ít tác động đến bệnh thấp khớp, vì loại vi khuẩn gây bệnh này ít có điều kiện phát sinh và phát triển.

            Bệnh hen phế quản dị ứng ở Việt Nam có những nét khác biệt với Châu Âu. Chúng ta ít nói đến nguyên nhân do phấn hoa mà chú ý nhiều đến bụi nhà, nấm móc hoặc những thay đổi khí hậu gây cơn hen rõ rệt. Khi nhiệt độ không khí xuống thấp, tốc độ gió tăng cao, độ ẩm không khí, đặc biệt độ ẩm nền nhà tăng cao thì tỷ lệ những người mắc bệnh hen tăng lên rõ rệt, nhất là vào những tháng gió mùa đông - bắc, mưa phùn, gió lạnh tràn về, áp suất khí quyển thay đổi đột ngột. Khí hậu có ảnh hưởng đến bệnh tật, nhưng chúng ta có thể lợi dụng các yếu tố khí hậu để cải thiện điều kiện sống hàng ngày và chữa một số bệnh, dựa trên nguyên tắc sử dụng các yếu tố khí hậu khác nhau. Dùng khí hậu để chữa bệnh đó là khí hậu liệu pháp.

            Ở nhiều nước người ta lợi dụng những vùng núi cao để chữa các bệnh hen, ho gà. Vì ở những vùng đó có điều kiện tăng cường thông khí phổi, tăng cường lưu lượng máu ngoại biên, kích thích sản sinh hocmon tuyến thượng thận giúp cân bằng điều hòa thân nhiệt.

            Đặc biệt hơn cả vẫn là việc lợi dụng các điều kiện thiên nhiên, trong đó có các yếu tố khí hậu để xây dựng những nhà nghỉ và những trại an dưỡng chữa bệnh, dựa theo một số tiêu chuẩn sau : môi trường xây dựng phải tạo nên trạng thái dễ chịu cho cơ thể, loại trừ các yếu tố bất lợi như oi bức, ngột ngạt, ô nhiễm, bầu trời thoáng đãng không có bụi khói công nghiệp hoặc sương mù dày đặc, không ồn ào v.v.v.

            Những tiêu chuẩn trên thường thấy ở những vùng cận nhiệt đới và ôn đới, ở hải đảo, bờ biển, miền núi có rừng ở độ cao trung bình hoặc ở chân các dãy núi cao.